“มาชูปิกชู” ไม่ใช่ชื่อโบราณสถานบนยอดเขาสูงของเปรู ชี้ชาวโลกเรียกผิดมานานกว่าร้อยปี

โบราณสถานอารยธรรมอินคา "มาชูปิกชู" (Machu Picchu) ของประเทศเปรูนั้น นอกจากจะเป็นมรดกโลกที่สวยงามดึงดูดให้นักท่องเที่ยวจากทั่วโลกไปเยือนปีละกว่า 1.5 ล้านคนแล้ว เสน่ห์ที่ชวนให้หลงใหลอีกอย่างหนึ่งก็คือปริศนาเรื่องความเป็นมาอันลึกลับซับซ้อน แม้แต่ชื่อของมาชูปิกชูซึ่งเรารู้จักกันดีในทุกวันนี้ อาจไม่ใช่ชื่อเรียกขานที่แท้จริงสำหรับชาวอินคายุคก่อนก็เป็นได้

นายโดนาโต อามาโด กอนซาเลซ นักโบราณคดีประจำกระทรวงวัฒนธรรมของเปรู และดร. ไบรอัน เอส. เบาเออร์ นักประวัติศาสตร์และนักมานุษยวิทยาจากมหาวิทยาลัยอิลลินอยส์ วิทยาเขตชิคาโกของสหรัฐฯ ร่วมกันเสนอข้อค้นพบทางประวัติศาสตร์ใหม่ที่ชี้ว่า ผู้คนทั่วโลกเรียกชื่อโบราณสถานบนเขาสูงที่มีแม่น้ำอูรูบัมบาล้อมรอบผิดมานานกว่าร้อยปี ทั้งที่หลักฐานจากเอกสารโบราณจำนวนมากชี้ว่า ชื่อของมันคือ "อวยนาปิกชู" (Huayna Picchu) หรือ "ปิกชู" (Picchu) ต่างหาก

ผลการศึกษานี้ตีพิมพ์ในวารสาร Ñawpa Pacha ของสถาบันอาณาบริเวณศึกษาแถบเทือกเขาแอนดีส (IAS) โดยทีมผู้วิจัยระบุว่าได้สืบค้นข้อมูลจากเอกสารที่เกี่ยวข้อง เช่นแผนที่ซึ่งระบุชื่อสถานที่ต่าง ๆ ในช่วงศตวรรษที่ 19 เอกสารจากนักล่าอาณานิคมชาวสเปนในศตวรรษที่ 17 รวมทั้งบันทึกข้อมูลภาคสนามต้นฉบับของไฮรัม บิงแฮม (Hiram Bingham) นักสำรวจชาวอเมริกันผู้ค้นพบมาชูปิกชูเมื่อปี 1911 ด้วย

ผลการสืบค้นปรากฏว่า มีการระบุชื่อซากเมืองโบราณของชาวอินคาชื่อว่า "อวยนาปิกชู" ในหนังสือรวมแผนที่หรือแอตลาส (Atlas) เล่มหนึ่ง ซึ่งตีพิมพ์ในปี 1904 ก่อนบิงแฮมจะเดินทางไปยังเปรูถึง 7 ปี นอกจากนี้ยังปรากฏชื่อเมืองอวยนาปิกชูในบันทึกของนักล่าอาณานิคมชาวสเปน ขณะที่เพิ่งยึดเมืองคุซโค (Cusco) นครหลวงของจักรวรรดิอินคาได้ในช่วงปลายศตวรรษที่ 16 โดยบันทึกนั้นระบุว่าชาวอินคาคิดจะหวนกลับมาชิงเมืองอวยนาปิกชูกลับคืนไปจากสเปน

ในบันทึกการสำรวจภาคสนามของบิงแฮมเอง ระบุว่ามีชาวเมืองคุซโคเล่าให้เขาฟังถึงโบราณสถานแห่งหนึ่งที่ชื่อว่าอวยนาปิกชู ก่อนที่เขาจะเดินทางไปยังสถานที่ตั้งของมาชูปิกชูในปี 1911 ด้วยซ้ำ ในปีต่อมาลูกชายเจ้าของที่ดินในบริเวณใกล้หุบเขาที่ตั้งมาชูปิกชูบอกกับเขาว่า โบราณสถานที่เขาได้ค้นพบนั้น แท้จริงแล้วมีชื่อว่าอวยนาปิกชู

อย่างไรก็ตาม สาเหตุที่บิงแฮมเลือกจะบอกกับชาวโลกว่าโบราณสถานแห่งนี้คือมาชูปิกชู อาจเป็นเพราะเกษตรกรที่เป็นคนพื้นที่ผู้หนึ่งชื่อว่าเมลจอร์ ออร์เตกา บอกกับเขาว่าเช่นนั้น โดยบิงแฮมเชื่อถือในถ้อยคำของออร์เตกามาก เพราะเขารู้จักมาชูปิกชูดีและได้เคยปีนขึ้นไปยังซากโบราณสถานแห่งนี้มาแล้วหลายครั้ง

อย่างไรก็ตาม ออร์เตกาบอกชื่อของมาชูปิกชูกับบิงแฮมด้วยวิธีเขียนลงบนกระดาษ โดยเขาเขียนว่า Macho Pischo แต่บิงแฮมเห็นว่ามันออกเสียงคล้ายกับคำว่า "มาชูปิกชู" มากกว่า หากพูดออกมาด้วยเสียงที่ดังชัดเจน

ในเวลาต่อมาชื่อนี้เป็นที่รู้จักไปทั่วโลก แต่ไม่เคยพบปรากฏอยู่ในหลักฐานทางประวัติศาสตร์ชิ้นใดเลย นอกจากเป็นชื่อเรียกยอดเขาขนาดเล็ก ซึ่งอยู่ทางด้านใต้ของยอดเขาขนาดใหญ่ที่ทุกวันนี้เรียกกันว่าอวยนาปิกชูเท่านั้น

มาชูปิกชูตั้งอยู่ในหุบเขาที่ความสูงเหนือระดับน้ำทะเล 2,430 เมตร เป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิอินคาที่เคยรุ่งเรืองในภูมิภาคอเมริกากลางระหว่างศตวรรษที่ 13-16 นักโบราณคดีบางกลุ่มเชื่อว่ามาชูปิกชูถูกสร้างขึ้นเป็นที่มั่นแห่งท้าย ๆ เพื่อหลบหนีการรุกรานของนักล่าอาณานิคม บ้างก็เชื่อว่าอาจจะเป็นอารามของนักบวชหญิง พระราชวังฤดูร้อนสำหรับจักรพรรดิเสด็จแปรพระราชฐาน วิหารที่สร้างขึ้นเพื่อบูชาหุบเขาศักดิ์สิทธิ์ รวมทั้งอาจเป็นสถานที่จำลองตำนานกำเนิดโลกและจักรวาลตามคติความเชื่อของชาวอินคาได้อีกด้วย

Cr.BBC